Bài học khắc nghiệt khi làm phục vụ ở Mỹ: Cái giá của sự trưởng thành

Một câu chuyện về trải nghiệm rất sống động và quý giá được chia sẻ bởi tác giả Le Trinh trên chặng đường học tập và làm việc bên xứ người. Trong bài viết này, từng góc nhìn và suy nghĩ cụ thể trong quá trình làm phục vụ ở Mỹ sẽ được hé lộ, có thể thay đổi hoàn toàn quan điểm của nhiều người tại Việt Nam về nghề nghiệp tưởng chừng đơn giản này.

Làm Bồi Bàn Ở Mỹ Chưa Bao Giờ Là Dễ

Thời gian ở Mỹ mình vừa đi học đại học, vừa đi làm bồi bàn ở một coffee shop (cũng chỉ là một nhà hàng bình dân bên trong casino). Mới sang Mỹ cứ tưởng là sinh viên đại học thì xin làm bồi bàn (service hoặc waiter, là người lấy order và bưng đồ ăn cho khách) đã là hạ thấp danh phẩm lắm rồi, nhưng vậy mà tụi Mỹ cũng không cho. Người ta nói phải có kinh nghiệm làm busboy (bus-person) ít nhất 2 năm mới được làm service.

Busboy chỉ là những người dọn bàn, dọn dĩa chén dơ sau khi khách ăn xong sau đó đem cho bộ phận rửa chén, rồi lại mang ly chén dĩa mới ra để set up bàn cho khách. Ly chén mới rửa xong thì ướt và rất nóng, nhưng phải lau chùi thìa dĩa cho sạch rồi mới đặt lên bàn. Khách ăn xong thì phải dọn bàn với bát đĩa bẩn, tiếp tục quét dọn bàn ghế và set up dụng cụ cho lượt khách khác.

cậu bồi bàn đang dọn dẹp
Một busboy đang dọn bàn. (Ảnh minh họa – Nguồn: Career Trend)

Đôi lúc busboy giúp đem vài ly nước lọc, nước ngọt cho khách, chứ lấy order và đụng đến đồ ăn của khách thì chỉ có service được phép mà thôi. Nói chung busboy làm những công việc lặt vặt, chỉ có service mới làm việc sạch sẽ là bưng đồ ăn cho khách.

Khó Khăn Chồng Chất Của Một Busboy

Vẫn biết ngành dịch vụ ở Mỹ sống bằng tiền tip là chính, nhưng tiền tip mà khách để lại trên bàn hay trên bill cũng là của service. Từ đó, busboy được nhận tip lại bao nhiêu phần thì tuỳ hứng, nhưng thường chỉ đạt 10-15% số tiền tip mà service có được trong ngày.

Ấy vậy, công việc có vẻ như “thấp kém” này thường được sinh viên trẻ tuổi đi làm thêm chọn nhiều nhất, vì được giao tiếp với nhiều người, tiếng Anh cũng tốt hơn. Hơn nữa, muốn làm busboy cũng phải đi học và thi lấy bằng vệ sinh an toàn thực phẩm này nọ đủ kiểu. 

Dù lúc đó mình là một thằng sinh viên sáng sủa nhanh nhẹn, nhưng bản thân mình cũng phải phấn đấu và học hỏi đến hơn 3 năm sau mới leo lên được vị trí service. Sau này nghĩ lại, quá trình làm busboy quả thật cho mình học được nhiều kỹ năng và hình thành nhiều thói quen tốt về sau.

Tất cả đến từ những điều tưởng như là nhỏ nhất, nhưng lại yêu cầu rất khắt khe về mức độ hoàn thành và làm hài lòng khách hàng. Ví dụ:

  • Khi ly nước của khách uống vơi đi còn 2/3 ly, busboy phải luôn có mặt fill lại đầy nước. 
  • Khi đặt ly nước lên bàn cho khách không được để phát ra tiếng “cộp”, vì khách sẽ coi đó là “dằn mặt”. 
  • Khi đi ngang bàn nào cũng phải luôn miệng hỏi thăm khách và tươi cười dù rất bận các bàn khác. 
  • Khi khách ăn xong 1 món, busboy phải có mặt kịp thời để dọn dẹp cái dĩa đó ngay lập tức. Dù bận mấy cũng không được co chân lên chạy, mà phải bước sải chân dài ra để đi nhanh hơn, không được để khách mất cảm giác thoải mái khi ngồi ăn.
Công việc của busboy luôn tất bật từ trong bếp ra ngoài bàn ăn. (Nguồn ảnh: Content Krush)

Tuần đầu đi làm, một thằng công tử bột như mình bước từ cửa sau nhà hàng ra chỗ để xe cũng không nổi, phải có người dìu đi vì toàn thân đau nhức từ cổ xuống tận ngón chân. Về đến nhà, mình đổ cái đùng ra nền phòng khách mà ngủ, không còn sức bước vào nhà tắm dù người dơ dáy dính đầy thức ăn. 

Một ngày đi làm 8 tiếng, được nghỉ ăn 1 tiếng thay phiên nhau. Thế nhưng, có lúc vừa vào làm đã phải nghỉ ngay 1 tiếng để làm liên tục 7 tiếng còn lại. 

Khoảng thời gian 7 tiếng này đúng nghĩa phải làm đủ không thiếu một phút nào. Không bao giờ có cảnh mình được đứng rảnh dựa tường nói chuyện chứ đừng nói là ngồi. Dù không có khách, mình cũng phải đi lau chùi muỗng nĩa bàn ghế, hoặc nghĩ ra việc khác để làm. Thậm chí, đi toilet cũng phải báo quản lý… Chưa hết, đôi giày đi làm phải là loại chất lượng tốt, tầm giá tận $200 vì chỉ với đôi giày đó mới có thể giúp đứng liên tục 7-8 tiếng/ngày.

Lên Làm Service: Chật Vật & Thích Nghi

Sau hơn 3 năm dọn bàn, đến khi leo lên được vị trí service, mình mới thấy họ bắt phải có kinh nghiệm busboy ít nhất 2 năm là vô cùng hợp lý. Có nhiều việc cứ nghĩ mình hiểu rồi, nhưng hoá ra chỉ biết bề ngoài chứ không thấy được hết bản chất công việc. 

Ví dụ, 2 khách nam – nữ chọn ngồi đúng bàn của mình phụ trách, thì sau khi chào hỏi và cho họ một chút thời gian xem menu, mình sẽ bắt đầu lấy order. Giả sử món của người nữ cần nấu trung bình trong vòng 7 phút, món của người nam sẽ nấu xong sau 5 phút. Vậy khi nhập vào máy tính, mình phải bấm món ăn của khách nữ cho bếp làm trước, và 2 phút sau bấm món của khách nam. 

Những việc làm trên cốt để đảm bảo 2 món ăn này ra cùng lúc và không được chậm trễ phút nào, vì đồ ăn sẽ bị khô và nguội sau khi bếp nấu xong 1-2 phút. Ngoài ra, khi đặt đồ ăn lên bàn cho khách, phải ưu tiên đặt phần của người nữ trước vì “lady first” (hoặc tương tự đối với người già).

Bạn nghĩ thế là hết ư? Nhầm rồi, vì đơn giản được như vậy đã chẳng cần nói. Mọi thứ còn có thể trở nên phức tạp gấp hàng chục, hàng trăm lần. Chẳng hạn, món của khách nữ kia đi kèm với salad một loại, dressing (nước sốt) một kiểu, bánh mì một kiểu khác, rồi cả bơ phết nữa. Tất cả những thứ đó là service phải tự lấy, tự làm, tự nướng và chuẩn bị.

Tương tự như vậy, order của khách nam cũng có cả chục thứ lặt vặt phải nhớ. Món uống cũng kèm theo hàng tá điều kiện khác, và nếu đó là cocktail thì phải ra tận quầy bar để lấy từ bartender. Trong suốt quá trình này, mình còn phải canh thời gian cho bếp nấu sao cho khách vừa dùng xong salad, bánh mì hay soup lặt vặt thì phải đưa ngay món chính lên bàn.

phục vụ bàn bê đĩa salad
Ngay cả salad cũng là món phải quan tâm tỉ mỉ từng chi tiết.

Chỉ 2 người khách đã tỉ mỉ vậy rồi, với bàn 4-5 người hay 7-8 người lại càng bấn loạn. Mà mỗi service đâu phải phụ trách 1, mà tới 5-7 bàn thì đúng hơn. Ngày đầu làm service khiến mình cảm tưởng như là một thằng binh nhì bị đẩy ra tiền tuyến. Tất cả mọi thứ xung quanh quay cuồng, mắt mờ tai ù, không còn thấy, không còn nghe, không còn biết gì hết, tất cả chỉ có chạy và chạy trong vô thức…

Thời gian làm quen với nghề service, mình đã nghĩ chắc không thể làm nổi, không đủ khả năng, kỹ năng để làm… Thế nhưng, mọi thứ bắt đầu trở nên trôi chảy hơn sau chừng vài tuần. 

Không còn xoay xở đến ướt đẫm mồ hôi, không còn chạy loạn nhờ vả van xin người khác giúp mình như trước nữa – khi đã biết sắp xếp mọi thứ một cách có trình tự, mình bắt đầu có thời gian tương tác nói chuyện, chăm sóc khách hàng chu đáo hơn. Tất nhiên, kết quả là tiền tip sẽ nhiều hơn.

Một khi đã quen với tính chất công việc và kiểm soát được nhịp độ, mình bắt đầu tự biết phân bổ lịch cá nhân để có thời gian đi học nhiều hơn, vừa chăm chú cho trường lớp, vừa sắp xếp được công việc tạm ổn. 

Trong một kỳ, nếu đăng ký học 4 lớp – mỗi lớp tầm 3 tín chỉ (credits), tổng cộng là 12 tín chỉ/kỳ – đã được coi là đi học full-time, chiếm gần hết thời gian trong ngày, rất khó để làm việc part-time ngoài giờ. Thế nhưng, mình học tổng cộng 16 tín chỉ/kỳ (tức gấp rưỡi người khác), kiêm thêm 1 công việc full-time làm service nhà hàng nữa.

Thời gian đi làm của mình khi đó được tính toán như sau: 8 tiếng làm việc, thêm 1 tiếng di chuyển tới chỗ làm và 1 tiếng về nhà là 10 tiếng. Mình chọn làm ca khuya từ 11h đêm đến 7h sáng, thời gian 14 tiếng còn lại trong ngày dùng để đi học và ngủ vài tiếng. Mình đã vừa làm vừa học như vậy suốt nhiều năm liền.

Kinh Nghiệm Đắt Giá Tôi Luyện Nên Con Người

Khi về Việt Nam làm việc, mỗi buổi trưa khi ăn cùng nhân viên, mình luôn là người ăn nhanh nhất và đứng lên đầu tiên. Cá nhân mình không muốn phí thời gian ngồi chậm rãi tận hưởng một dĩa cơm trong khi công việc còn ngổn ngang. Nhìn chung, khi làm một việc gì, mình luôn so nó với tiến độ thời gian theo từng phút. Nếu một việc có thể hoàn thành trong nửa tiếng thì không bao giờ mình muốn kéo nó ra 1-2 tiếng, đừng nói là cả ngày. 

Khi ăn nói hay đi lại, mình cũng là người đi nhanh nhất, tư thế bước chân sải dài nhất nhưng không co chân mà chạy. Khi nói chuyện với khách hàng và đối tác, mình biết cách nhiệt tình, hoà nhã và chu đáo nhưng dứt khoát, không dây dưa. Khi hút thuốc trong giờ làm việc, mình chạy ra kéo vài hơi, chưa tới nửa điếu là vứt để trở lại làm tiếp (điều này thì nhiều người từng chứng kiến). Mình chỉ nhâm nhi tận hưởng hết điếu thuốc khi uống bia, uống rượu một mình vào buổi tối cuối ngày trước khi đi ngủ mà thôi. 

Tất cả thái độ làm việc nhanh gọn, quyết đoán, nhưng logic và tỉ mỉ từng chút đó đều được hình thành trong quá trình đi làm bồi bàn ở Mỹ. Và không phải chỉ có duy nhất mình mà tất cả người Mỹ, thanh niên Mỹ, bạn học và đồng nghiệp ở Mỹ đều có chung tác phong như vậy. Vì hầu như họ đều ít nhiều được một môi trường năng động và chuyên nghiệp tôi luyện cho từ những công việc nhỏ nhặt nhất. Khi từng người biết cách chủ động và hăng hái trong công việc, vô hình chung tất cả mọi người khác sẽ trở nên năng động và hiệu quả theo, cộng hưởng trong mọi lĩnh vực.

Mình mong muốn được làm việc với những người năng động nhanh nhẹn, cũng như sống trong một môi trường ngày càng năng động và nhanh nhẹn hơn. Mình thường hay khuyên các bạn trẻ có thái độ làm việc “ù lì” và tư duy chậm chạp thiếu logic rằng: “Hãy luyện tập thay đổi thói quen từ chính bước đi của mình, đi sải chân dài ra và nhanh hơn.” Khi mình đi nhanh hơn, tay chân vận động thì não cũng sẽ vận động linh hoạt và sáng tạo hơn, giúp làm việc hiệu quả hơn. Còn nếu đi chậm, nói chậm, ăn chậm, hút thuốc cũng chậm thì thôi thành nghệ sĩ cho rồi. 

Như lời của ai đó từng nói: “Suy nghĩ tạo nên hành động. Hành động tạo nên thói quen. Thói quen tạo nên tính cách. Tính cách tạo nên số phận.” Vậy nên, hãy hình thành thói quen để thói quen sinh ra tính cách, và tính cách mới là thứ quyết định thành công chứ không phải chuyên môn.


Bài viết đã được trau chuốt câu từ một chút nhằm giúp độc giả có thể tiếp thu tốt hơn. Rất cảm ơn tác giả Le Trinh đã dành thời gian chia sẻ. Hiện TopListCafe chưa tìm được Facebook chính chủ của tác giả, mong sẽ sớm nhận được phản hồi liên quan để gửi lời cảm ơn và đính nguồn bài viết.